روایت تاریخی

با توجه به اینکه طبری در قرن چهارم ( تاریخ الامم والملوک ج۵ ص ۴۶۳)  سیدبن طاوس در قرن هفتم ( اللهوف ص ۱۴۹)  ابن کثیر در قرن هشتم( الکامل فی‌التّاریخ ج۱۱ ص ۱۹۷ ) حسینی در قرن نهم (تَسْلِیَةُ الْمُجالِسْ ج۲ ص ۳۷۲ ) و طبع آن علامه مجلسی( بحارالأنوار ج۴۵ ص ۱۲۴؛ جلاءالعیون ص ۶۰۳)  شیخ عباس قمی ( منتهي الآمال ص ۴۹۳؛ نفس المهموم ص ۳۷۴) و دیگران نوشته اند که وقتی اهل بیت در کوفه بودند ابن زیاد طی پیکی از یزید کسب تکلیف کرد مشخص می شود اهل بیت مدت زیادی در کوفه زندانی بودند از همین رو سید بن طاوس (اقبال الاعمال ص ۵۸۹) شیخ عباس قمی (منتهي الآمال ص ۵۲۴) و محدث نوری (لؤلؤ ومرجان ص ۱۷۴ )

آیت الله شعرانی (نفس المهموم ص ۳۷۴) و دیگر علما و محققین می نویسند حداقل زمان لازم برای رفت و برگشت پیک ۳۰ تا ۴۰ روز است. نتیجه آنکه اهل بیت در نیمه ماه صفر از کوفه خارج شده و به سمت شام حرکت کردند و همانگونه که عماد الدین طبری از علمای بزرگ قرن هفتم نوشته آنها در ۱۶ ربیع الأول وارد شهر شام شدند، این تنها تاریخ ذکر شده در کتب تاریخی برای ورود اهل بیت به شام است و تاریخ اول صفر همانگونه که در جزوه اربعین هم بطور مستند به کتب مصباح شیخ کفعمی، تقویم المحسنین فیض کاشانی، آثار الباقیه ابوریحان بیرونی، مقتل الحسین خوارزمی و کامل بهایی طبری آمد ، ورود سر مطهر سیدالشهدا علیه‌السلام به شهر شام است نه ورود اهل بیت. پس از ورود به شام طبق اسناد ارائه شده توسط سیدبن طاوس( اقبال الاعمال ص ۵۸۹) شیخ عباس قمی (منتهی الآمال ص ۵۲۴) و محدث نوری ( لؤلؤ ومرجان ص ۱۷۴) اهل بیت یک ماه در شام بودند هر چند قاضی نعمان در قرن سوم (شَرحُ الأخبار ج۲ ص ۲۶۹ ) این مدت را یک ماه و نیم  ذکر کرده است پس نتیجه آنکه اهل بیت در اواسط ماه ربیع الثـانی از شـام خارج و به سمت مدینه حرکت کرده اند.

به عبارت صحیح تر طبق گزارش کتاب كامل بهایي ورود اهل بیت به شهر شام در شانزدهم ربيع‌الاوّل بوده است و اهل بيت حدّاقل يك ماه، به روایتی ۴۵ روز، به گزارشی ۲ ماه و به گزارشی ۶ ماه در شهر شام بودند. راه شام تا مدينه هم بیش از ۲۰۰ فرسخ است که باید در ۳۰ روز طي كرده باشند،[1]پس بر خلاف گزارش بعضی از بزرگان که خروج اهل بیت از شام را بیستم صفر دانسته‌اند، صحيح‌تر و عقلاني‌تر اين است كه اهل بيت در اواسط ربیع الثانی از شام خارج شده و نیمه جمادي‌الاوّل به مدينه رسیده باشند. ( با احتساب یک ماه اسکان در شام) يعني ۹ تا ۵/۹ ماه[2] بعد از خروجشان به همراه امام از مدينه.( خروج ۲۸ رجب، برگشت اوايل ماه جمادي‌الاوّل)

پس از اقامت طولانی مدت اهل بیت در شام و هفت روز عزاداری آنان در شهر شام یزید امام علیه‌السلام را فرا خواند و تکلیف کرد که در شام بمانند؛ ولی اهل بیت نپذیرفتند و فرمودند به مدینه برمی‌گردیم.[3] یزید گناهانش را به گردن ابن‌زياد انـداخت و گفت: اگر من جاي او بودم، پدرت را نمي‌كشتم[4]در پایان هم گفت سه خواسته‌اي را كه گفته بودم اجابت مي‌كنم، بگو تا انجام بدهم و امام سجّاد علیه‌السلام فرمودند: نخست سر پدرم را به من بدهيد تا يك بار ديگر آن را ببينيم و با او وداع كنیم. دوّم، آنچه از ما به غارت برديد برگردانيد. سـوّم، اگر مي‌خواهي مرا بكشي، يك نفر را مأمور كن كه اين زنان و کودکان را به مدينه برگرداند. يزيد پاسخ داد: سر پدرت را ديگر هرگز نخواهي ديد و به تو بر نمي‌گردانم[5] و از كشتن تو هم گـذشتم و خودت این‌هـا را به مدينه برگردان و در مورد اموال هم، چند برابر آن اموال را به تو خواهم داد. امام سجّاد علیه‌السلام فرمودند: مال تو ارزاني خودت؛ نمي‌خواهم! در اموال غارت شدة  ما، چرخ‌ نخ ريسي مادرم فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و پيراهن دست بافت پدرم امام حسين علیه‌السلام و گردن‌بند او بود كه من آن‌ها را مي‌خواهم و يزيـد ملعون دستور داد اين اموال را به همراه دویست دينـار به آن‌ها برگرداندند كه امام سجّاد علیه‌السلام آن ۲۰۰ دينار را میان فقراي شام قسمت كردند.[6]

به گزارشی نیز، کجاوه‌ها و محمل‌های اهل بیت را با پارچه‌های ابریشمی آراستند و گفتند این اموال به جای مصائبی که بر شما رفته است! امّ کلثوم فرمودند: ای یزید! چه بی‌شرم و بی‌حیا هستی! برادران و مردان ما را می‌کشی و به جای آن می‌خواهی ما را با مال دنیا دلخوش کنی![7]

يزيد ملعون به نُعْمَانُ بْنِ بَشِير دستور داد تا اسباب سفر اهل بيت را فراهم كند و او را به همراه ۳۰ نفر با اهل بيت راهي مدينه كرد[8]و به اين سی نفر هم دستور داد کاروان را شب‌ها حرکت دهند و پشت سر اهل بيت و دورا‌ دور حركت كنند و مراقب آن‌ها باشند و به اهل بيت نزديك نشوند تا در مواقع وضو گرفتن یا قضاي حاجت راحت باشند. نُعْمَان هم همین کار را کرد تا آمدند و به نزديكي مدينه رسيدند.[9]